Overturizm Problemi: İspanya’da ve Türkiye’de Turist Hareketliliği

İSMAİL ŞAHİN – Barcelona’da bulunan göstericiler, turistlerin kaldığı kafelere su tabancalarıyla müdahale ederek sokaklara “Evine dön turist!” şeklinde sloganlar yazdı. SET (Southern Europe Against Touristification) adlı grup tarafından organize edilen gösterilere birçok farklı şehirden insan katıldı. Barselona’nın yanı sıra, İbiza, Palma de Mallorca, Granada, Malaga, San Sebastian, Lizbon, Venedik, Napoli, Cenova, Palermo ve Milano gibi popüler turistik yerlerde protestolar düzenlendi.

Louvre Müzesi, overturizm nedeniyle personelin greve gitmesiyle ziyaretçiler için kapandı. Dünya genelinde yılda 8.7 milyon ziyaretçi ağırlayan Paris’teki Louvre, dün çalışanların grev yapmasıyla büyük ölçüde kapalı kaldı. Personel, gözle görülür kalabalıklardan ve içeride yaşanan kaostan şikayetçi olarak protesto düzenledi; binlerce turist ise biletleriyle kapıda saatlerce bekletildi.

Venedik’den Atina’daki Akropolis’e kadar birçok turistik bölge, ziyaretçi sayısını sınırlarken Türkiye’de de durum tehlikeli bir hal almaya başladı. Türkiye’de overturizm konusunda uluslararası alanda tanınmış Kennesaw State Üniversitesi’nde görev yapan Prof. Dr. Melih Madanoğlu, özellikle İstanbul ve Bodrum’un overturizm açısından dikkat çektiğini belirtti.

Prof. Dr. Madanoğlu’nun değerlendirmelerine göre, turist yoğunluğu özellikle İstanbul’un Sultanahmet ve çevresinde yerel halkın yaşamını olumsuz etkiliyor. Pandemi sürecinde iç turizmin artmasıyla Bodrum, adeta nüfus patlaması yaşadı. Altyapı sistemleri (su, trafik, atık) zorlanmaya başladı ve konut fiyatları hızla yükseldi, böylece yerel halk için yaşam maliyeti arttı.

Fiyatlar Türkiye’yi Geride Bıraktı

Türkiye’deki turizm sektörü, yüksek fiyatlar ve düşük doluluk oranlarıyla sezonu açtı ve yaz aylarında Yunanistan’ın ardından İspanya’yı da geride bıraktı. Kur politikasındaki belirsizlik nedeniyle rekabet gücü azaldı. Maliyetler artmaya devam ettiği halde fiyatlar gerilemediğinden Türkiye, geçen yıla kıyasla şubat ve mart aylarında yüzde 13 oranında turist kaybı yaşadı. Haziran ayında turist sayıları yüzde 3-5 oranında artış gösterdi ancak temmuz ve ağustos aylarında fiyatlar istihdam maliyetlerini de aşarak İspanya’nın önüne geçti. Türkiye’de fiyatlar son 4 yılda euro bazında yüzde 40 arttı. Rekabet şansı düşünce, Türkiye’yi ziyaret etmek isteyen turistler daha ekonomik olan İspanya ve Yunanistan gibi ülkeleri tercih etmeye başladı.

‘Hareketlilik Bereket Getirmez’

Milliyet’e konuşan Prof. Dr. Madanoğlu, Overturizm ve Türkiye hakkındaki tespitlerini şu şekilde dile getirdi:

■ Overturizm Nedir?

Overturizm sadece kalabalığı değil aynı zamanda yaşam kalitesinin azalmasını da ifade eder. Gürültü, çevre kirliliği, trafik ve kira artışları gibi sonuçları vardır.

■ Türkiye’de Durum Nasıl?

1990’ların başında İstanbul’daki Beyazıt ve Laleli bölgelerine Rus turistlerin akını, ticareti canlandırdı. Fakat ilerleyen dönemlerde sokaklarda dolaşmak zorlaştı. Bu durum, plansız turizm büyümesinin tipik bir sonucudur.

■ Pandeminin Etkisi Nedir?

Pandemi, turizmi ani bir şekilde durdurdu ve Venedik’te kanalların temizlendiği, Barselona’da sessizliğin hakim olduğu bir dönem yaşandı. Ancak pandemi sonrası yoğun seyahat talebi kontrolsüz bir şekilde yönetilince overturizm sorunu büyük bir şekilde geri dönüş yaptı.

■ Sosyal, Ekonomik ve Felsefi Boyutu Nasıl?

Overturizm, yerel halkın mahallelerinden uzaklaşmasına neden olur. Kısa vadeli kazanç sağlayan turizm, uzun vadede yerel işletmeleri global markalara bırakarak yaşam maliyetlerinin artmasına neden olur. Felsefi açıdan bakıldığında, turizm kavramının anlamı yeniden sorgulanır hale gelir.

■ Fiyatlar Soruna Çare Olabilir mi?

Turizmi sadece ekonomik gücü olanlara açmak, sosyal adaletsizliğe yol açabilir. Kalıcı ve adil çözümler, kapasite yönetimi, alternatif destinasyonlar ve ziyaretçi eğitimiyle sağlanabilir.

■ Türkiye İçin Öneriler

Taşıma kapasitesi analizleri yapılmalı, farklı mevsimlerde alternatif turizm türleri teşvik edilmeli. Sektör, sadece turist sayısına değil aynı zamanda kaliteye ve sürdürülebilirliğe odaklanmalıdır.